Ruimte zonder kaders is leegte

Het klinkt zo mooi, je “medewerkers alle vrijheid geven”. Wat ik in de praktijk echter vaak zie, is dat die medewerkers zich zonder actief MT leiderschap volkomen in de steek gelaten voelen. En zich afvragen waar het management haar dagen eigenlijk mee vult. Is dat de impact die je voor ogen had met het geven van vrijheid? 

Vrijheid zonder richting werkt niet. Zonder actief MT leiderschap  wordt vrijheid een leeg begrip. Het voelt als los zand in plaats van vertrouwen. Juist als je mensen verantwoordelijkheid wilt geven, vraagt dat om helderheid, kaders en contact.

Ik geloof dat organisaties pas optimaal kunnen functioneren als de mensen die er werken, het gevoel hebben dat ze er écht toe doen. Veel mensen krijgen dat gevoel als ze zien hoe ze bijdragen aan het grotere geheel, en als ze die bijdrage mogen leveren op de manier zoals ze dat het beste kunnen. Actief MT leiderschap zorgt ervoor dat die koppeling wordt gemaakt: van strategie naar dagelijks werk.

Als je als management verzaakt om een duidelijke richting te kiezen en daarvoor te staan, ontneem je mensen de kans om te zien hoe ze bijdragen. En zonder dat besef, verdwijnt het gevoel van betekenis.

Waarom ontbreekt actief MT leiderschap zo vaak?

Wat maakt dat dit zo vaak gebeurt? Waarom overdrijven managementteams en leidinggevenden soms zo met het geven van vrijheid?

Soms lijkt het voort te komen uit tijdgebrek. In de waan van de dag lukt het een managementteam niet om stil te staan bij de grote lijnen. Laat staan dat ze die lijnen communiceren of koppelen aan wat de rest van de organisatie daaraan bij kan dragen. Actief leiderschap van het MT vraagt tijd, afstemming en keuzes, en juist dat lijkt er niet te zijn.

In andere gevallen komt het voort uit goede bedoelingen. Iets gehoord over zelfsturing, verantwoordelijkheid geven, niet bovenop mensen gaan zitten, niet micro-managen. Iets met een klok en een klepel, zonder echte context. Maar ook vrijheid heeft structuur nodig.

En soms speelt gemakzucht mee? Want duidelijk kiezen voor een richting betekent ook: zeggen wat je niet meer gaat doen. Duidelijk staan voor je keuzes als MT vraagt aandacht, uitleg, omgaan met weerstand, en geregeld reflectie op de koers. Actief MT leiderschap dus.

Goed bedoeld, maar destructief

Goed bedoeld of niet, het ontbreken van actief leiderschap heeft gemene gevolgen. Medewerkers raken stuurloos, vullen hun dagen met taakjes, zonder het gevoel dat hun werk bijdraagt. Ze voelen zich als losse zandkorrels in een woestijn. Niet verbonden, niet gezien, niet betrokken.

Mensen richten zich op hun eigen omgeving. Hun eigen werk, team of afdeling. Ze zijn er nog wel, vaak vooral “voor de collega’s”. De rest van de organisatie zien ze met gelatenheid. Hun motivatie en gevoel van waardering verdampen. Vrijheid zonder kader wordt onverschilligheid.

In een artikel van Bob Jansen in Management Impact, wordt het ontbreken van actief leiderschap,  zoals in het geval van management-by-exception of laissez-faire leiderschap, geschaard onder de noemer “destructief leiderschap”. Volgens Joost Kampen, auteur van “Verwaarloosde organisaties” heeft het ontbreken van actief leiderschap zelfs schadelijke gevolgen die vergelijkbaar zijn met verwaarlozend ouderschap. ‘Destructief’ slaat op de negatieve gevolgen van leiderschapsgedrag. Niet altijd bewust verkeerd bedoeld, maar met wel degelijk schadelijke effecten.

Actief MT leiderschap MT geeft vrijheid

Als je wilt dat mensen het gevoel hebben dat ze ertoe doen, dan heb je een goed functionerend MT nodig. Een MT dat richting geeft, keuzes maakt, afstemt en beschikbaar is. Dáár zit de kracht van actief MT leiderschap.

• Een MT dat kaders geeft en stuurt op verwachte resultaten, op richting en gewenste uitkomst.

• MT-leden die hun afdelingen betrekken: hoe denk jij hieraan bij te dragen?

• Leidinggevenden die vertrouwen en vrijheid geven om zélf de aanpak te bepalen.

• En die tegelijk beschikbaar zijn, aanspreekbaar, en helder in hun communicatie.

Het lijkt misschien paradoxaal, maar juist door kaders te bieden ontstaat ruimte. Niet alleen door los te laten, maar door als MT gezamenlijk koers te houden. Zodat mensen weten wáár hun vrijheid over gaat.

Dus durf die kaders te kiezen. Spreek ze uit. Blijf ze samen bewaken. Want juist die kaders geven zo mooi échte ruimte.

Het probleem van geen doel hebben, is dat je je hele leven heen en weer kunt rennen zonder te scoren. – Bill Copeland