Gottman – The four horsemen – Giffen in communicatie

Met een goede communicatierelatie kun je bijna alles tegen de ander zeggen en wordt bijna alles goed opgevat. Met een beschadigde communicatierelatie valt bijna alles verkeerd en kun je bijna niets goed zeggen. Er zijn vier manieren om te communiceren die heel effectief zijn om je communicatierelatie te beschadigen….

We doen het allemaal. Waarschijnlijk alle vier manieren wel eens. Wellicht vooral tijdens een conflict. Maar ook als we ons in het nauw gedreven voelen. Of geraakt zijn. Soms zelfs zonder dat die ander dat weet.

Het model met deze vier ‘giffen’ is ontwikkeld door John Gottman en staat bekend als de ‘four horsemen’.  Het model is heel bruikbaar om mee op jezelf te reflecteren. Het kan je ook helpen om uit de emotie van het moment te blijven en jezelf af te vragen; “Wat gebeurt hier nu eigenlijk?”. Niet alleen in 1-op-1 relaties, maar ook in teamgedrag. Welke giffen herken je in je team? Welke zijn al ‘gewoon’ geworden?

The Four Horsemen – Giffen in communicatie

De vier giffen zijn: Aanvallen, Verdedigen, Terugtrekken en Minachten

1. Aanvallen en bekritiseren

Het eerste gif is de ander bekritiseren. “Jij bent ook altijd zo lui”… of “Jij luistert toch nooit”. Het komt vaak over als een aanval. Je herkent het vaak aan woordjes als ‘altijd’ en ‘nooit’. Bekritiseren is geen feedback geven. Feedback is constructief van aard en gericht op specifiek gedrag van de ander. De ander bekritiseren richt zich op iemands persoonlijkheid of karakter en is niet constructief.

2. Verdedigen / slachtofferrol

Het tweede gif is in de verdediging schieten. “Ja, hallo…. Het ligt niet aan mij, maar aan…”. Veel mensen kennen dit ook als slachtoffergedrag. Mensen die niet naar zichzelf kijken als er iets misgaat, maar vooral alles en iedereen om zich heen de schuld geven. Het verdedigingsgif wordt soms ‘automatisch’ opgeroepen door het eerste gif.

3. Terugtrekken / in je schulp kruipen / optrekken van een muurtje

Nog een gif dat niet constructief is, is het optrekken van een muurtje. Dat is als je je gewoonweg terugtrekt uit de conversatie. De meest herkenbare vorm is weglopen. Stampvoetend een ruzie uitlopen. Vaak gebeurt het ook wat subtieler. Armen over elkaar, wegkijken, niet meer deelnemen aan een gesprek, op je mobiel gaan zitten kijken, een houding van “láát dan ook maar”…

4. Minachten

Het laatste gif is misschien wel het meest schadelijk in relaties. Dat is de ander minachten. “Tssss…. Jij dacht zeker dat jou dat gaat lukken… “. Sommige mensen omschrijven het als sarcastische opmerkingen, maar het gaat net wat verder. Dat voel je. Echt opmerkingen ‘onder de gordel’, soms onder het mom van een grap. Je probeert de ander kleiner te maken. Hieronder valt ook roddelen op een gemene manier, of non-verbaal gedrag als achter de rug van anderen gebaren te maken of met de ogen te rollen.

Wat te doen

Je bent al begonnen. Door dit artikel te lezen. En daardoor meer inzicht te krijgen in de vier manieren die heel effectief zijn om je communicatierelatie te beschadigen…. Herken je vanaf nu een gif in je communicatie, dan helpen de volgende stappen:

1. NIET zelf in een gif schieten

Niet zelf in een gif schieten als de ander je aanvalt, zich verdedigt, je minacht of zich terugtrekt. En ja….dat is inderdaad een stuk makkelijker gezegd dan gedaan… Tel tot 10, hou je in, wees je bewust van wat er gebeurt.

2. Oefen jezelf in ander gedrag

• Om je bekritiserende gedrag in te tomen; hou het bij jezelf en benoem wat jij nodig hebt
• Om je minachting in te houden; maak er een gewoonte van om voor ogen te houden wat je aan de ander waardeert
• Om niet in de verdediging te schieten; neem gewoon verantwoordelijkheid en zeg het als je iets beter had kunnen doen.
• Om je niet terug te trekken; vraag om een echte pauze, kom tot rust en neem de beslissing om in contact te blijven.

3. Verplaats je in de ander

Meestal gaat het niet eens om jou. Waar zou het wel om kunnen gaan? Voelt de ander zich niet gehoord? Niet gewaardeerd? Neem het niet vanzelf aan, maar open in je hoofd verschillende mogelijkheden.

4. Benoem het gedrag

Het benoemen van het gedrag dat je ziet is een eerste stap om iets te veranderen. Bijvoorbeeld volgens de WEG stappen uit de Feedbacktraining. Waarneming, Effect, Gewenst gedrag. Dus bijvoorbeeld: Ik hoor je nogal stevige kritiek op mij uiten, dat maakt me onzeker. En ik merk dat ik daardoor eigenlijk niet meer veel zelf durf te proberen. Ik zou het veel fijner vinden als je me rustig uitlegt hoe je de dingen anders zou willen.

Aan de slag met het team

Zie je een patroon van deze giffen terug in je hele team? Dan helpt het meestal niet om je medewerkers dat simpelweg te vertellen. Samen veilig ontdekken welke giffen en patronen al ‘gewoon’ zijn geworden kan een eerste stap zijn.

Lees meer over teamdynamiek in het blog ‘Zonder wrijving geen glans’