Giffen in communicatie: The four horsemen van Gottman

Met een goede communicatierelatie kun je bijna alles tegen de ander zeggen en wordt bijna alles goed opgevat. Met een beschadigde relatie valt bijna alles verkeerd, en kun je bijna niets goed zeggen. De vier giffen in communicatie die dat veroorzaken, zijn verrassend herkenbaar en verraderlijk effectief.

We doen het allemaal. Waarschijnlijk alle vier wel eens. Vooral tijdens een conflict. Of als we ons in het nauw gedreven voelen, of geraakt zijn. Soms zelfs zonder dat die ander het merkt.

Het model met deze vier giffen is ontwikkeld door John Gottman en staat bekend als the four horsemen. Het is een eenvoudig maar krachtig model om op jezelf te reflecteren. Het helpt je om uit de emotie van het moment te stappen en jezelf af te vragen: wat gebeurt hier eigenlijk? Niet alleen in 1-op-1-relaties, maar ook in teams. Welke giffen herken jij in je team? Welke zijn ongemerkt ‘gewoon’ geworden?

De vier giffen in communicatie

1. Aanvallen en bekritiseren
   “Jij bent ook altijd zo lui” of “Jij luistert toch nooit.” Aanvallen komt vaak verpakt in woorden als ‘altijd’ en ‘nooit’. Het richt zich op iemands persoonlijkheid of karakter, in plaats van op concreet gedrag. Feedback is constructief, bekritiseren niet.

2. Verdedigen en slachtoffergedrag
   “Ja hallo, het ligt niet aan mij maar aan…” In de verdediging schieten komt vaak voort uit kritiek. Je wijst meteen naar anderen, zonder je eigen aandeel te zien. Slachtofferschap neemt de ruimte weg voor dialoog.

3. Terugtrekken of een muurtje optrekken
   Stampvoetend weglopen, armen over elkaar, wegkijken, stilvallen of je verstoppen in je mobiel. Dit gedrag stopt het gesprek, en dus ook de mogelijkheid tot verbinding. De boodschap is: “Laat maar.”

4. Minachten
   De meest schadelijke vorm. Sarcastische opmerkingen met een ondertoon, harde grappen, neerbuigend gedrag. “Tss… Jij denkt zeker dat je dat gaat lukken?” Minachting voel je. Ook non-verbaal: ogen rollen, gebaren achter iemand z’n rug, fluisterend roddelen.

Wat kun je doen als je een gif herkent?

Herken je één van de 4 giffen in communicatie in je eigen gedrag? Dan helpen deze vier stappen:

1. Niet zelf in een gif schieten
   Als de ander je aanvalt, zich terugtrekt of minacht: hou je in. Tel tot tien. Herken je neiging, maar ga er niet in mee.

2. Oefen jezelf in ander gedrag
   Hou het bij jezelf en zeg wat jij nodig hebt. Neem verantwoordelijkheid als iets niet goed ging. Vraag om een pauze als je weg wilt lopen, maar kom daarna terug.

3. Verplaats je in de ander
   Misschien gaat het niet over jou. Voelt de ander zich niet gehoord? Niet erkend? Stel jezelf open voor meerdere verklaringen, zonder direct te oordelen.

4. Benoem het gedrag
   Zeg wat je ziet en wat het met je doet. Bijvoorbeeld: “Ik hoor stevige kritiek, dat maakt me onzeker. Daardoor durf ik minder te zeggen. Kun je uitleggen hoe je het graag anders zou willen?”

Aan de slag met je team

Zie je deze patronen ook terug in je team? Dan helpt het meestal niet om er een label op te plakken of het team te vertellen dat ze moeten stoppen. Samen onderzoeken welke giffen in het team al ‘gewoon’ zijn geworden, is vaak een veel effectievere eerste stap.

Lijkt het je effectief om hier ondersteuning bij te krijgen? Kijk dan eens bij het aanbod onder MT essentials . Of plan een kennismaking om samen te sparren over andere mogelijkheden voor jou en/of je team.